Pelé, tên khai sinh là Edson Arantes do Nascimento, chào đời ngày 23 tháng 10 năm 1940 tại bang Minas Gerais, Brazil. Cái tên Pelé về sau không chỉ vượt khỏi biên giới quê hương, mà còn trở thành biểu tượng toàn cầu của bóng đá.
Thân phụ ông, João Ramos do Nascimento (thường được gọi là Dondinho), cũng từng là cầu thủ bóng đá chuyên nghiệp, song sự nghiệp của ông không đem lại nhiều thành tựu vật chất. Xuất thân từ một gia đình lao động nghèo, tuổi thơ của Pelé gắn liền với những thiếu thốn triền miên. Theo truyền thuyết được lưu truyền rộng rãi, gia đình ông thậm chí không đủ tiền để mua một quả bóng da – thay vào đó, cậu bé Pelé đã tự nhồi giẻ vào những chiếc tất cũ để làm bóng đá. Chính từ những quả bóng tạm bợ đó, niềm đam mê thuần khiết và thiên bẩm bóng đá của ông bắt đầu định hình – mở đầu cho hành trình trở thành “Vua bóng đá”.
Hồ sơ huyền thoại
Từ đường phố đến sân cỏ chuyên nghiệp
Mặc dù vẫn phải vật lộn với khó khăn tài chính tại São Paulo và làm nhiều công việc khác nhau để phụ giúp gia đình, Pelé trẻ tuổi đã sớm khám phá ra tài năng thực sự của mình trên sân cỏ. Dưới sự chỉ dẫn của cha mình và một cựu tuyển thủ quốc gia tên là Waldemar de Brito, Pelé bắt đầu trưởng thành trong vai trò cầu thủ tại đội trẻ của Bauru Athletic Club.
Huấn luyện viên de Brito đã nhận ra tài năng của cậu và tiến cử Pelé tham gia buổi thử việc tại Santos FC.
Ban lãnh đạo đội bóng đồng ý với đánh giá của de Brito và ký hợp đồng với Pelé vào tháng 6 năm 1956. Chỉ ba tháng sau, Pelé ghi bàn ngay trong trận đấu ra mắt. Dù ít người nhận ra vào thời điểm ấy, nhưng khoảnh khắc đó chính là dấu hiệu mở đầu cho một sự nghiệp rực rỡ của Pelé về sau.Ngôi sao tuổi thiếu niên
Chỉ một năm sau khi gia nhập Santos, Pelé đã trở thành vua phá lưới của giải vô địch quốc gia Brazil, một kỳ tích đáng kinh ngạc khi ông mới chỉ 17 tuổi. Phong độ xuất sắc ấy nhanh chóng thu hút sự chú ý từ đội tuyển quốc gia, và ông đã không khiến ai phải thất vọng. Trong lần đầu tiên ra mắt trên đấu trường thế giới – World Cup 1958 tại Thụy Điển, Pelé ghi những bàn thắng quyết định ở cả trận bán kết lẫn chung kết, trực tiếp đưa Brazil đến với chức vô địch thế giới đầu tiên trong lịch sử.
Thành công rực rỡ ấy biến Pelé thành biểu tượng sống của Brazil, một “anh hùng dân tộc” đích thực trong mắt công chúng. Chính phủ Brazil sau đó đã chính thức trao tặng ông danh hiệu “Báu vật quốc gia”, nhằm tôn vinh ông trong nước nhưng đồng thời ngăn cản việc ông chuyển ra nước ngoài thi đấu – một bước đi chính trị lẫn văn hóa mang tính bảo hộ quốc gia.
Giai đoạn chấn thương và kháng cự
Trên phương diện cá nhân, hai kỳ World Cup tiếp theo mang đến nhiều nỗi thất vọng cho Pelé do chấn thương liên tiếp. Mặc dù đội tuyển Brazil vẫn bảo vệ thành công ngôi vương tại World Cup 1962, nhưng bản thân Pelé phải rời giải sớm. Đến năm 1966, thiếu vắng phong độ tốt nhất của ông, Brazil bị loại ngay từ vòng bảng – một thất bại nặng nề với nhà vô địch hai lần liên tiếp.
Tuy nhiên, trong quãng thời gian này, Pelé vẫn tiếp tục tỏa sáng rực rỡ trong màu áo câu lạc bộ Santos. Là mục tiêu hàng đầu của mọi hàng phòng ngự, ông thường xuyên phải đối đầu với những hệ thống chiến thuật được xây dựng chỉ để kiềm tỏa mình. Mặc dù vậy, ông vẫn đạt những con số phi thường: ghi 60 bàn trong mùa giải 1964 và 101 bàn chỉ riêng trong năm 1965 – một minh chứng cho đẳng cấp siêu việt bất chấp mọi toan tính chiến thuật từ đối thủ.
Giải nghệ và trở lại
Khi World Cup 1970 cận kề, đã có thông tin cho rằng Pelé sẽ giã từ sự nghiệp thi đấu quốc tế, với mong muốn rút lui trong đỉnh cao danh vọng. Thế nhưng, ông đã được thuyết phục trở lại để dẫn dắt Brazil thêm một lần nữa – và đó chính là đội hình được nhiều nhà sử học bóng đá đánh giá là vĩ đại nhất mọi thời đại.
Tại Mexico 1970, Pelé không chỉ ghi bàn mà còn đóng vai trò nhạc trưởng, với những đường kiến tạo tinh tế, mang lại cho ông Quả bóng vàng dành cho cầu thủ xuất sắc nhất giải đấu. Sau chức vô địch World Cup lần thứ ba, ông tiếp tục thi đấu thêm một năm cho đội tuyển quốc gia, trước khi chính thức từ giã màu áo vàng xanh vào năm 1971.
Tuy nhiên, sự nghiệp thi đấu của Pelé chưa khép lại. Vài năm sau, ông cũng chia tay Santos, nhưng hành trình của ông với bóng đá đỉnh cao vẫn còn một chương cuối – huyền thoại vẫn chưa nói lời tạm biệt với trái bóng.
Di sản và cuộc đời sau bóng đá
Khi tuyên bố giải nghệ vào năm 1977, Pelé đã sở hữu một loạt kỷ lục tưởng như không thể bị xô đổ:
– 1.283 bàn thắng trong 1.363 trận đấu chính thức,
– 92 cú hat-trick,
– cầu thủ ghi nhiều bàn nhất lịch sử đội tuyển Brazil và FIFA,
– người duy nhất trong lịch sử ba lần vô địch World Cup ở cấp độ cá nhân.
Ngay từ thuở ban đầu, ông đã thiết lập những dấu mốc vượt thời gian: trở thành cầu thủ trẻ nhất ghi bàn trong một trận chung kết World Cup, và trẻ nhất lập hat-trick tại vòng chung kết – những thành tích vẫn là biểu tượng vĩnh cửu cho đến hôm nay.
Sau khi rời sân cỏ, “O Rei” – Vua bóng đá – dấn thân vào nhiều hoạt động xã hội và toàn cầu: giảm nghèo, chống tham nhũng, bảo vệ môi trường, đồng thời luôn xuất hiện trong vai trò đại sứ danh dự của bóng đá thế giới. Ông từng giữ chức Bộ trưởng Thể thao Brazil, được phong hiệp sĩ danh dự của Vương quốc Anh, và được chọn làm đại sứ thiện chí của UNICEF.
Trên tất cả, Pelé không bao giờ ngừng truyền bá tình yêu với bóng đá – từ các lễ hội bóng đá FIFA đến Thế vận hội Olympic. Cụm từ “The Beautiful Game”, vốn do ông phổ biến, từ đó trở thành biểu tượng ngôn ngữ toàn cầu cho vẻ đẹp và tinh thần của môn thể thao vua.
Huyền thoại vượt thời gian
Bao thế hệ người yêu bóng đá đã lớn lên với khát vọng chơi bóng như Pelé – thanh thoát, mềm mại, nhưng vẫn đầy uy lực. Ông có thể tung ra cú sút chuẩn xác như đặt, hay nhẹ nhàng đánh gót xuyên qua lớp phòng ngự dày đặc. Cú ngả bàn đèn huyền thoại năm 1968 tại Bỉ trở thành hình ảnh bất tử, thôi thúc hàng triệu thanh thiếu niên trên khắp thế giới ra sân, kiên trì tập luyện – bất kể đau đớn – để mô phỏng động tác ấy.
Thứ khiến đồng đội và đối thủ phải khâm phục không chỉ là thể chất hay khả năng ghi bàn, mà chính là trực giác chơi bóng và kỹ năng thoát khỏi tình huống ngặt nghèo bằng kỹ thuật thuần khiết – một thứ bản năng bóng đá hiếm có.
Về cái tên “Pelé”
Tên gọi “Pelé” – tưởng chừng tự nhiên và quen thuộc – thực chất lại không có nguồn gốc rõ ràng. Theo một số giả thuyết, biệt danh này xuất phát từ việc Pelé phát âm sai tên thủ môn “Bilé”, người mà ông từng ngưỡng mộ thuở nhỏ. Những người bạn thời niên thiếu đã trêu chọc và gán cho ông cái tên ấy – và nó theo ông suốt sự nghiệp.
Tuy nhiên, chính Pelé thừa nhận chưa bao giờ thực sự yêu thích biệt danh này, và cũng chưa từng xác nhận nguồn gốc chính thức. Nhưng giống như nhiều điều khác trong cuộc đời ông, giá trị của Pelé không nằm ở tiểu tiết cá nhân, mà ở tầm vóc huyền thoại ông để lại trên sân cỏ.
Tạm biệt Vua bóng đá
Pelé qua đời vào tháng 12 năm 2022, hưởng thọ 82 tuổi. Sự ra đi của ông không chỉ là mất mát của bóng đá Brazil, mà còn là lời chia tay của cả thế giới đối với biểu tượng vĩ đại nhất trong lịch sử môn thể thao vua.
